Alzheimer is een geliefd onderwerp voor kunstenaars. Binnen een tijdsbestek van een paar dagen kreeg ik de aankondiging van een nieuw boek onder ogen (Teun Toebes, VerpleegThuis), zag ik de trailer van de film The Father, met Anthony Hopkins in de hoofdrol en las ik dat het Nederlands Kamerkoor momenteel op tournee is met een voorstelling waarin dementie centraal staat.
De voorstelling van het Nederlands Kamerkoor, Vergeten getiteld, ga ik binnenkort bezoeken. Het zal best confronterend zijn, maar aan de andere kant verheug ik me op de fantastische klanken van Het Nederlands Kamerkoor. Muziek, of kunst in het algemeen, benadert de rauwe werkelijkheid vanuit een ander perspectief, minder vanuit de ratio, en dat kan heel verfrissend, misschien zelfs troostend, werken. Ik ben heel benieuwd naar de voorstelling.
Naar het boek ben ik nieuwsgierig. Het is een verslag van een jonge man die ervoor gekozen heeft om in een verpleeghuis te wonen, te midden van mensen met dementie. Ik ben benieuwd naar zijn waarnemingen, vanuit het perspectief van een relatieve buitenstaander. In een interview in het AD met hem las ik deze volgende, zeer herkenbare waarneming van hem: ‘Nu hij ruim een maand ‘ingehuisd’ is, valt hem op dat veel in zijn nieuwe thuis is vastgelegd in richtlijnen. Zo mag hij bijvoorbeeld geen zachtgekookte eieren eten, omdat een richtlijn zegt dat dit een grotere kans geeft op salmonella. „En dus eet ik hardgekookte eieren, wat ik eigenlijk niet zo lekker vind.” Als het aan Teun ligt, wordt er over dit soort regels gesproken. „Vóór je in een verpleeghuis komt wonen, heb je een sociaal leven waarin je zelf keuzes kunt maken. Dat is hier ineens anders. Ik denk dan: bij leven horen risico’s. Met elkaar moet je die risico’s inschatten en bekijken hoe belangrijk die zijn.”’ Ik kan talrijke voorbeelden noemen uit het huis waar mijn moeder woonde, waar de regels en procedures belangrijker waren dan het welzijn van de bewoners. Het meest duidelijk hebben we dat natuurlijk gezien bij de zeer strikte en rigide regels die tijdens de lock down golden. Maar je zag het ook in kleinere dingen. Zoals de regel dat iedere dag de kamer schoongemaakt moet worden. Mijn moeder werd daar heel onrustig van. Iedere dag komt er een schoonmaakster aan haar spullen zitten, en wie weet weghalen (in haar beleving)! Vanuit haar perspectief begrijp ik die onrust. Wij als familie hebben de vraag opgeworpen waarom het nodig is om iedere dag de kamer te reinigen. In haar thuissituatie gebeurde dat ook niet, en mijn moeder smeet niet met eten en vervuilde zichzelf niet. Het heeft heel wat voeten in aarde gehad voordat er overeenstemming was dat de kamer één keer per week schoongemaakt werd.
De film The Father laat ik waarschijnlijk toch liever aan me voorbijgaan. Alleen de trailer gaf al zulke herkenbare beelden - het wantrouwen en paranoia van de vader, de onmacht en verdriet van de dochter, de weigering van de vader om hulp te accepteren - dat ik me afvraag of het me gaat helpen om dat allemaal weer opnieuw te beleven. Ik denk dat ik mezelf dat maar niet aandoe.
30 augustus 2021
